Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych

Uzyskanie zwolnienia z kosztów sądowych nie jest proste. O czym warto pamiętać?

W świetle aktualnych przepisów, zwolnienia z kosztów sądowych może domagać się osoba, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Oświadczenie to należy złożyć na specjalnym formularzu (wzór znajdziesz tutaj).

Co zrobić aby uzyskać zwolnienie?

Przede wszystkim trzeba wykazać swoją sytuację majątkową. Zgodnie z praktyką sądową, zwolnienie z ponoszenia kosztów jest uprawnieniem wyjątkowym, stanowiącym pomoc państwa dla osób najuboższych, które bez drastycznego ograniczenia bieżących wydatków związanych z ich egzystencją, nie są w stanie ponieść opłat związanych z postępowaniem.

Chodzi tu więc o sytuacje, w których nie tylko wykaże się, że wnioskodawca nie posiada bieżących dochodów i oszczędności na pokrycie ewentualnych wydatków związanych z postępowaniem sądowym, ale również nie jest w stanie w żaden sposób takich środków zdobyć w oparciu o majątek, którego jest właścicielem.

Tak niestety kwestię tę traktują sądy. Poniżej zamieszam dwa przykłady orzeczeń Sądu Najwyższego i jeden poznańskiego Sądu Apelacyjnego.

Praktyka sądów

Ubiegający się o taką pomoc winien w każdym przypadku poczynić oszczędności we własnych wydatkach do granic zabezpieczenia konieczności kosztów utrzymania siebie i rodziny.

(Postanowienie Sądu Najwyższego z 24 września 1984 r. sygn. akt II CZ 104/84).

Dla wydatków związanych z prowadzeniem procesu strona powinna znaleźć pokrycie w swych dochodach przez odpowiednie ograniczenie innych wydatków nie będących niezbędnymi do utrzymania.

(Postanowienie Sądu Najwyższego z 24 lipca 1990 r. sygn. akt I CZ 99/80).

Opłata sądowa jest należnością Skarbu Państwa, która powinna być przez stronę procesu traktowana priorytetowo.

(Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 16 listopada 2012 r. sygn. akt III APz 20/12)

Zadłużenie kredytem lub pożyczką

Dobrze wiedzieć, że zła sytuacja majątkowa spowodowana wcześniejszym zaciągnięciem kredytów i pożyczek nie będzie uwzględniania na korzyść wnioskodawcy.

Wedle praktyki sądów zaciągnięcie zobowiązań jest wynikiem indywidualnej decyzji i ta okoliczność nie może świadczyć o zasadności zwolnienia z ponoszenia kosztów sądowych.

Zdaniem referendarzy sądowych – obowiązek ich uiszczenia nie może być traktowany jako niższej rangi, bowiem pozwalałoby to na czerpanie korzyści w postaci ponoszenia przez podatników konsekwencji zaciągnięcia przez daną osobę pożyczek (nieopłacone przez stronę koszty sądowe pokrywa państwo).

Powołanie się na zadłużenie nie będzie więc najczęściej skutkować zwolnieniem od kosztów sądowych.

Możliwość zgromadzenia środków

Przed złożeniem wniosku należy się też zastanowić, czy potrzebnej kwoty nie da „uzbierać” w przeciągu kilku miesięcy. W aktualnym stanie prawnym nie przewiduje się bowiem możliwości rozłożenia opłaty sądowej na raty. Niekiedy przyczyną odmowy zwolnienia z kosztów jest to, że wnioskodawca mógł wygospodarować potrzebną kwotę poprzez czynienie systematycznych oszczędności, w okresie kilkumiesięcznym.

W praktyce sądowej można spotkać się z wypowiedziami, iż pasywna postawa osoby, w sytuacji gdy posiada ona zdolność do zgromadzenia funduszy na koszty sądowe, nie uzasadnia udzielenia pomocy ze strony Skarbu Państwa (najczęściej będzie chodzić tu o osoby zdrowe, ale bez zatrudnienia).

Wniosek to nie jest formalność

Okoliczności uzyskania zwolnienia zostały zapisane bardzo ogólnie – co może powodować trudności. W przepisach jest bowiem mowa o uszczerbku dla utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Wyrażenie to może być źle zrozumiane nawet przez prawników, którzy nie mieli z tym przepisem doświadczenia – a co zatem idzie – spowodować niekorzystne skutki dla osób, które reprezentują.

Niekiedy zdarzało mi się słyszeć od osób, którym sąd odmówił zwolnienia z kosztów sądowych, że ich pełnomocnik nie załączył do wniosku dokumentów potwierdzających zły stan majątkowy. Na pytanie dlaczego tak postąpiono, osoby te tłumaczyły, że były zapewniane, iż „uzyskanie zwolnienia to tylko formalność”.

W procesie cywilnym, zasadą jest ponoszenie przez strony kosztów sądowych, natomiast zwolnienie powoduje uszczuplenie dochodów państwa. Z drugiej strony obowiązkiem państwa jest zapewnienie wymiaru sprawiedliwości dla osób, które faktycznie nie mogą ich ponieść.

Bądźmy świadomi!

Zawsze powtarzam, że warto walczyć o swoje prawa.

Dlatego nie poddawajmy się, ale bądźmy świadomi niektórych trudności!